Koen Hordijk is er in tweeëneenhalf jaar in geslaagd Woerden Energie te laten groeien naar 150 leden en een goede band met de politiek op te bouwen. Dit heeft hij gedaan door met iedereen te praten en relaties aan te knopen.

Van duurzaam hout naar duurzame energie

Koen Hordijk heeft niet het meest typische pad naar groene energie bewandeld, maar komt er bij wijze van spreken via een bospaadje op uit. Het grootste deel van zijn carrière bracht hij door in de houtindustrie. Hij ging zes jaar geleden met pensioen als eigenaar en directeur van een fabrikant en importeur van eikenhouten vloeren. Maar hij kan niet stilzitten, dus hij bracht de eerste jaren van zijn pensioen door met het adviseren van circulaire startups. In januari 2020 greep hij de kans om voorzitter te worden van de nieuw opgerichte energiecoöperatie Woerden Energie. Hij wijst er snel op dat de overgang van hout naar energie “logischer is dan je denkt”. “Omdat hout per definitie ook heel duurzaam is. Het is een circulair product, een van de weinige producten die steeds weer aangroeit. Op die manier ben ik betrokken geweest bij duurzaamheid.”

Koen bracht ook zijn ervaring als succesvol internationaal zakenman mee in zijn voorzittersrol. Hoewel hij begon met het snel leren over energie en de betrokken technologieën is zijn aanpak meer gebaseerd op het opbouwen van relaties dan op gigawatturen en voltages.

Ga maar in gesprek met allerlei instanties

Koen heeft ervoor gezorgd dat er banden zijn opgebouwd met alle partijen in de gemeenteraad en nog steeds spreekt hij met alle fracties. “We geven uitleg over wie we zijn, wat we willen doen, wat onze doelstelling is. En ze stellen allerlei vragen. Dus wij kennen de fracties.” Zoals hij aangeeft: “Als je persoonlijk contact hebt dan kun je meer bereiken dan wanneer je elkaar niet kent, nietwaar?”

Daartoe nam hij na de verkiezingen eerder dit jaar ook contact op met de onderhandelende partijen en zat hij met hen samen om te bespreken waar Woerden Energie mee bezig is. Het coalitieakkoord bevestigt de intentie van de gemeente om een samenwerking met Woerden Energie op te zetten en dat er 50% lokaal eigendom moet zijn bij grootschalige projecten.

Koen wijst er ook op dat het niet alleen gaat om het opbouwen van banden met de politiek, “maar ook met allerlei andere instanties zoals de banken of de verzekeraars en de koepelorganisaties. Het is een heel spectrum waar je mee te maken hebt en allemaal zijn ze bezig met die energietransitie.” Hij is ook lid van de ledenraad en de werkgroep energietransitie voor de Rabobank, iets wat niet iedereen kan doen, maar hij vindt het belangrijk om daar ook z’n bijdrage te leveren aan de energietransitie.

Ideeën als een olievlek verspreiden

Deze focus op naar buiten treden is ook terug te zien in de benadering van Woerden Energie van hun leden en het algemene publiek. Zo slaagde Woerden Energie erin een provinciale subsidie te krijgen om de website te professionaliseren. Die website gebruiken ze goed, met name de nieuwsvoorziening, die ze elke week bijwerken met een nieuwsbericht. Ze zijn ook actief op Facebook en sturen regelmatig een nieuwsbrief. Zij staan regelmatig met een marktkraam op de markt, met informatie over hun projecten en lidmaatschap.

Woerden Energie heeft ook sinds kort energieambassadeurs gerekruteerd: iemand in de wijk die nauw contact heeft met zijn omgeving. Een soort boegbeeld in de wijk. Deze mensen verspreiden hun enthousiasme voor energie op buurtfeesten en andere bijeenkomsten. Die inspanningen hebben gewerkt: ze hebben nu 150 leden, tegen 37 een jaar geleden.

Focus op zon op dak

Hun focus lag tot nu toe op zon-op-dak: het organiseren van collectieve zonne-energieprojecten op de daken van VvE’s, bedrijven en agrariërs. Dit naar aanleiding van de doelen van gemeente Woerden, die sterk ingezet heeft op die kleinschalige projecten zoals zon op dak en wind en zon op boerenerf. Koen: “Het is natuurlijk mooi om dat op die manier te doen. Maar toen dit beleid werd aangenomen was nog niet zo duidelijk als nu dat die netcongestie roet in het eten gooit waardoor heel veel van dit soort projecten niet meer uitvoerbaar zijn omdat niet teruggeleverd kan worden.” Op dit moment hebben ze één project in ontwikkeling en twee in voorbereiding, maar andere projecten worden gehinderd door de problemen op het net.

Zon is nodig, maar niet genoeg

Koen denkt niet dat dat genoeg zal zijn: “Natuurlijk moeten we ons inzetten om zoveel mogelijk zonnepanelen op het dak te krijgen.” Maar hij ziet problemen met het rekenen op zonneweiden op landbouwgrond, zeker nu boeren naar meer extensieve landbouw toe gaan, wat eerder vraagt om meer dan om minder land.

Wat denkt hij dat zou werken? “Naast deze projecten blijft er eigenlijk maar één mogelijkheid nog over en dat is dat je het oplost met wind. Wind is een belangrijke bron om de energietransitie te laten slagen. Je hebt er weinig grond voor nodig. Het levert veel kilowattuur op per geïnvesteerde euro. Je kan ook veel geld verdienen voor het omgevingsfonds en voor andere maatschappelijke doelen, bijvoorbeeld het verminderen van energiearmoede, de voedselbank of andere doelen. Met windenergie kun je veel meer doen.”

Want Koen is bang dat met de huidige aanpak in Woerden, en in Nederland, “de doelstelling zoals aan de klimaattafels zijn afgesproken niet worden gehaald.” Zoals hij aangeeft vinden de meeste mensen dat er iets met het klimaat moet gebeuren, maar als het gaat om lokale windmolens of zonneparken hebben ze die liever niet in de buurt.

Energiecoöperaties hebben een eigen stem

Koen denkt dat energiecoöperaties op twee manieren een rol kunnen spelen bij het werken aan meer duurzame energie. In de eerste plaats om te profiteren van de “unieke kans” om ervoor te zorgen dat het lokaal wordt georganiseerd en gecontroleerd, en dat de inkomsten ook lokaal blijven, met een projectontwikkelaar erbij voor grootschalig projecten, maar dan altijd tenminste 50/50. Ten tweede ziet hij coöperaties “als spreekbuis van de zwijgende meerderheid die vindt dat er iets moet gebeuren op het gebied van klimaat. En dat er minder CO₂ moet worden uitgestoten, dat we meer duurzame energie gaan gebruiken. En dat we gewoon onafhankelijk, los van de politiek, een eigen stem daarin hebben. Dat we duidelijk zeggen, dit is nodig.” Kortom, dat we acceptatie bereiken voor grootschalige projecten.

Mijn steentje bijdragen

De volgende stap voor Woerden Energie is het schrijven van een rapport waarin zij schetsen hoe zij de energietransitie in de gemeente willen vormgeven, inclusief het organiseren van participatie en ideeën om energiearmoede te bestrijden. Dit rapport komt in oktober uit en wordt in november als basis voor discussie aan de gemeenteraad gepresenteerd. Door hun eerdere relatieopbouw weten de raadsleden dat dit rapport eraan komt.

Na het rapport komen er hopelijk nieuwe projecten voor Woerden Energie. Koen, nu 75, kijkt ernaar uit om hier zijn energie in te blijven steken, zonder tekenen van stoppen, gedreven door zijn missie om Woerden Energie te helpen “om een bijdrage te leveren aan de uitvoering van de lokale energietransitie om de doelstellingen te bereiken in 2030”. Hij wil graag problemen met elkaar en met de technologie helpen op te lossen.

Zoals hij zegt, “Op mijn leeftijd ga je ook zien dat bepaalde sectoren niet zo houdbaar meer zijn. We zitten in een veranderende wereld en klimaatverandering is daar één aspect van. Ik vind het eigenlijk ook wel belangrijk om mijn steentje daaraan bij te dragen, mijn steentje in de vijver te gooien.”